بازرگانان در مسیر واردات کالا با چالش‌های بسیاری مواجه می‌شوند که حق‌العمل‌کار یا کارگزار گمرک (custom brokers) توانایی برطرف کردن این چالش‌ها را دارد. در این بخش از مجله راهکار تجارت پایا قصد داریم تا با حق‌العمل‌کار گمرک بیشتر آشنا شده و وظایف آن را مورد بررسی قرار دهیم. همچنین به تفاوت‌های حق العملکار با ترخیص‌کار که سوال بسیاری از فعالین این زمینه است نیز خواهیم پرداخت.
حق العملکار کیست؟
حق العملکار شرکت یا شخص حقیقی یا حقوقی است که به نام خود ولی به حساب و دستور شخص دیگری معامله‌ای را انجام می‌دهد. حق العملکاری با وکالت و نمایندگی تفاوت دارد؛ چرا که نماینده اعلام می‌کند که وکیل شخص دیگری است اما در حق العملکاری، حق العملکار نام آمر را عنوان نمی‌کند و به طور مخفی وکالت شخص دیگری را بر عهده گرفته و کارها را انجام می‌دهد.
در این صورت طرف معامله حتی نمی‌داند که آن سوی معامله کیست و حق العملکار را به عنوان نماینده وی می‌شناسد.
امور مربوط به ترخیص کالا توسط حق العملکار انجام میشود. حق العملکار فردی است که دارای کارت حق العملکاری باشد. این کارت به افرادی که در آزمون قبول شده‌اند تعلق پیدا می‌کند.
مطالعه بیشتر درباره ترخیص کالا و مراحل آن
آمر کیست؟
آمر شخصی است که سفارش و دستور انجام معامله‌ای را به حق العملکار می‌دهد و طبق بند ۲ قانون تجارت، آمر تاجر شناخته میشود.
اهمیت حق العمل کاری
به دلیل پیچیدگی‌هایی که فرآیند ترخیص کالا دارد، مالکان کالا ترجیح می‌دهند تا شخصی که دارای کارت حق العملکاری و مجوز رسمی از گمرک است، به عنوان حق‌العمل‌کار فرآیند ترخیص کالای آن‌ها را انجام دهد. از طرفی دریافت کارت حق‌العمل‌کاری پس از قبولی در آزمون حق العملکاری به دست می آید.
تفاوت حق‌العمل‌کار و ترخیص‌کار چیست؟
قبل از اینکه بخواهیم تفاوت حق‌العمل‌کار و ترخیص‌کار را بدانیم، لازم است تا ابتدا تعاریف هر یک را شرح دهیم.
حق‌العمل‌کار شخصی است که به دلیل داشتن کارت حق العملکاری در گمرک، می‌تواند بدون واسطه و به طور مستقیم، کالای وارداتی و یا صادراتی را از گمرک ترخیص کند. حق العملکار مالک کالا به حساب نمی‌آید و مسئولیتی در قبال کالاهای موجود در گمرک ندارد.
ترخیص‌کار شخصی است که به نمایندگی از صاحب کالا، فرآیند ترخیص کالا را انجام می‌دهد.
در هر دوی این تعاریف، نه حق العملکار مالک کالا حساب میشود و نه ترخیص کار، اما حق العملکار به دلیل نماینده کالا (غیر مستقیم) صاحب کالا محسوب شده و تمامی مسئولیت‌ها بر عهده اوست در حالی که ترخیص کار هیچ مسئولیتی در قبال اقدامات صاحب کالا ندارد.
مطالعه مقاله ترخیص کار کیست ؟
تفاوت حق‌العمل‌کار و دلال چیست؟
حق‌العمل‌کار با دلال تفاوت دارد. دلال یا واسط، معامله را به نام و حساب شخص دیگری انجام می‌دهد اما حق‌العمل‌کار معامله را به نام خود اما به حساب شخص دیگری انجام می‌دهد. به عبارت دیگر دلال واسطه است.
وظایف حق العملکار چیست؟
حق العملکار وظیفه دارد که در حدود اختیارات خود که توسط آمر تعیین شده، عمل کند و از حدود اختیارات خود خارج نشود. برخی از مسئولیت‌های حق‌العمل‌کار عبارت‌اند از:
- انجام دستورهای آمر
- انجام معامله به نفع خود
- ذینفع نبودن در معامله
- تکلیف به اطلاع‌رسانی
- وکالت و امانت
- حق العملکار مکلف به بیمه اجناسی که است که آمر دستور داشته باشد.
- مناف معامله
حق العملکار از دیدگاه قانون امور گمرکی
کارگزار گمرکی در گمرک به شخصی اطلاق میشود که تشریفات گمرکی کالای متعلق به اشخاص دیگر را به وکالت از طرف آنان انجام دهد. حدود اختیارات وکیل باید به تفکیک در وکالتنامه رسمی که توسط موکل در فرم نمونه ارائه شده توسط گمرک ایران تنظیم شود.
- آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی ماده ۱۹۰
اشخاصی که به نمایندگی یا وکالت از طرف صاحبان کالا در مراجع رسیدگی به اختلافات گمرکی شرکت مینمایند، باید دارای پروانه وکالت دادگستری یا کارشناس رسمی یا کارگزار گمرکی یا نماینده قضایی یا کارمند شخص حقوقی دارای شرایط موضوع تبصره (۲) این ماده باشند.
- آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی ماده ۱۹۲
برای کارمندان کارگزاران گمرکی، کارت مخصوص از طرف گمرک با معرفی رسمی کارگزار گمرکی صادر میشود. امضای اسناد و اظهارنامه با کارگزار گمرکی یا کارمند تمام وقت و موظف او که دارای وکالتنامه رسمی از وی باشد، امکان‌پذیر است.
- آیین نامه اجرایی قانون امور گمرکی ماده ۱۹۳
کارگزار گمرکی موظف است آمار عملیاتی را که در گمرک انجام می‌دهد، در دفتر مخصوصی که حاوی اطلاعات مذکور در اظهارنامه و پروانه گمرکی طبق نمونه تعیین شده توسط گمرک ایران است، به تفکیک هر گمرک ثبت کند و به محض درخواست گمرک، آن را جهت بررسی ارائه نماید.
- آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی ماده ۱۹۴
از نظر نحوه انجام تشریفات گمرکی و میزان جرایم احتمالی، تفاوتی بین صاحب کالا که شخصا و یا از طریق کارگزار گمرکی یا نماینده خود اقدام می‌نماید، وجود ندارد. گمرک ایران مجاز است برای صاحبان کالا که از کارگزاران گمرکی استفاده مینمایند، تسهیلات ویژه‌ای مطابق قوانین و مقررات مربوطه در نظر گیرد.
آزمون حق‌العمل‌کاری
آزمون حق‌العمل‌کاری عموما به صورت دوره‌ای برگزار میشود. مسئول برگزاری آزمون حق‌العمل‌کاری، بر عهده سازمان گمرک جمهوری اسلامی است. این سازمان اطلاعات و شرایط ثبت‌نام در سایت خود به نشانی IRICA.IR قرار داده و داوطلب می‌تواند با پیگیری اطلاعات این سایت، از ضوابط آن مطلع گردد.
در آزمون حق‌العمل‌کاری، گمرک سازمان سنجش را به عنوان سایت آزمون حق‌العمل‌کاری گمرک ۱۴۰۲ معرفی کرده است.
در هر دوره، گمرک اطلاعیه‌های ثبت‌نام و برگزاری آزمون خود را از طریق سایت رسمی سازمان سنجش اعلام می‌دارد.
شرایط عمومی برای اخذ مجوز حق العملکاری
افرادی که دارای شرایط زیر هستند می‌توانند مجوز حق‌العمل‌کاری دریافت کنند :
- تابعیت ایران
- نداشتن سوء پیشینه کیفری
- عدم سابقه قاچاق گمرکی به گواهی گمرک ایران
- دارا بودن حداقل مدرک کاردانی در رشته‌های امور گمرکی یا حدقل کارشناسی در سایر رشته‌ها
- دارا بودن گواهی پایان خدمت و یا معافیت دائم از خدمات نظام وظیفه
- عدم اشتغال به شغل دولتی
- موفقیت در آزمون مربوط به قوانین گمرکی صادرات، واردات و تجارت برگزار شده از سوی گمرک
- داشتن حداقل ۲۵ سال سن
- در خصوص اشخاص حقوقی، نیاز است تا مدیر عامل و یا رئیس هیئت مدیره دارای شرایط یاد شده باشند.
مدرک لازم برای صدور مجوز حق‌العمل‌کاری
برای صدور مجوز حق‌العمل‌کاری به مدارک زیر نیاز است :
- تصویر شناسنامه
- کارت ملی
- تصویر مدرک تحصیلی
- داشتن کارت پایان خدمت یا معافیت دائم برای آقایان
- گواهی عدم سو پیشینه کیفری
- گواهی قبولی در آزمون
تمدید مدرک حق‌العمل‌کاری
برای تمدید مدرک حق‌العمل‌کاری، لازم است تا متقاضی پس از ارائه گواهی سازمان امور مالیاتی مبنی بر نداشتن بدهی مالیاتی طبق دستورالعمل‌های گمرکی هر ۲ سال یکبار اقدام کند.
جمع‌بندی
حق‌العمل‌کاری یا کارگزار گمرکی از جمله مهم‌ترین اصطلاحات گمرکی و بازرگانی هستند که بسیاری از افراد آن را با ترخیص‌کاری اشتباه می‌گیرند. ما در این مطلب سعی بر آن داشتیم تا تفاوت این دو کلمه را بررسی کنیم. مجموعه راهکار تجارت پایا با بیش از ۲۰ سال سابقه در زمینه تجارت و بازرگانی فعالیت‌های بازرگانی را برای شما تجار و بازرگانان گرامی تسهیل کرده و اقدامات لازم را در جهت جلوگیری از مشکلات و هدررفت زمان و هزینه شما انجام می‌دهد.
سوالات متداول
در این بخش از مقاله به سوالات پرتکرار شما در زمینه تعریف حق‌العمل‌کار می‌پردازیم:
۱-زمان لازم برای صدور مجوز حق العملکاری بعد از تایید مدارک چقدر است؟
زمان لازم برای صدور مجوز حق‌العمل‌کاری ۶۰ روز کاری است و مدت اعتبار آن نیز ۲۴ ماه است.
۲-زمان تمدید مدرک حق‌العمل‌کاری چقدر است؟
مدت اعتبار مدرک حق العملکاری ۲ سال است و بعد از آن کارگزار باید نسبت به تمدید آن اقدام کند.
