در دنیای بزرگ واردات، صادرات و به صورت کلی تجارت بین الملل، اصطلاحات مختلفی وجود دارد؛ یکی از این اصطلاحات فوب (Free On Board) است. این اصطلاح از اصطلاحات اینکوترمز است که توسط اتاق بازرگانی بین المللی ICC (international chamber of commerce) طراحی شده و هدف آن ایجاد زبان استاندارد جهانی است که خریدار و فروشنده را از سردرگمی خارج می‌کند. در این مطلب قصد داریم تا این اصطلاح را به طور کامل بررسی کنیم.
فوب چیست؟
اصطلاح فوب مخفف Free On Board و به معنای تحویل روی کشتی است. یعنی فروشنده، تحویل کالا را زمانی به انجام می‌رساند که کالا در بندر، از لبه کشتی عبور کند. خریدار از این لحظه به بعد مسئولیت کلیه هزینه‌ها، ریسک‌ها و آسیبهای احتمالی را بر عهده می‌گیرد.
فروشنده در این روش، کالا را روی عرشه کشتی تحویل می‌دهد. عرشه کشتی جایی است که ریسک، خسارت احتمالی و هزینه‌ها از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. لازم به ذکر است که فوب تنها در حمل دریایی کاربرد دارد.
وظیفه فروشنده در فوب چیست؟
وظایف و مسئولیتهای فروشنده در قائده فوب به شرح زیر است:
- بسته بندی کالا
- بارگیری کالا
- پرداخت هزینه حمل و نقل از انبار تا بندر
- ترخیص کالا در مبدا
- بارگیری کالا روی عرشه کشتی
- پرداخت هزینه‌ها در بندر مبدا
وظیفه خریدار در فوب چیست؟
- پرداخت کرایه حمل دریایی از بندر مبدا تا بندر مقصد
- بیمه باربری
- هزینه‌های بندری در مقصد
- تخلیه کالا از کشتی در بندر مقصد
- ترخیص کالا در مقصد
حمل و نقل در فوب
روش فوب صرفا مخصوص حمل و نقل دریایی است و این قائده زمانی کاربرد خواهد داشت که قرار است که کالا روی عرشه کشتی تحویل داده شود. درصورتی که کالا پیش از قرارگیری در کشتی، در ترمینال کانتینری به متصدی حمل تحویل داده شود، باید از قائده fca استفاده کرد.
هزینه‌های فوب
در حالت کلی، تمام هزینه‌های موجود تا رسیدن کالا به بندر، بر عهده فروشنده است و از آن به بعد هزینه‌ها بر عهده خریدار خواهد بود.
هزینه‌هایی که فروشنده در قاعده فوب باید پرداخت کند عبارت‌اند از:
- هزینه حمل و نقل تا بندر مبدا
- هزینه بارگیری کالا به کشتی
هزینه‌هایی که خریدار در قاعده فوب باید پرداخت کند عبارت‌اند از:
- هزینه حمل کالا با کشتی از بندر مقصد
- هزینه تخلیه کالا از کشتی در بندر مقصد
- هزینه بیمه
- هزینه حمل کالا از بندر مقصد تا انبار خریدار
به طور مثال اگر انبار مقصد در شهر دبی کشور امارات باشد، فروشنده وظیفه دارد که کالا را از انبار کارخانه خود در دبی تا روی عرشه کشتی در بندر جبل علی، با متقبل شدن تمامی هزینه‌ها و خطرات، منتقل کرده و در طرف مقابل، خریدار نیز موظف است تا تمام مسئولیت‌ها و هزینه‌های حمل با کشتی از بندر جبل علی تا بندر بوشهر و سپس تخلیه بار، ترخیص و ارسال بار تا انبار خود را برعهده بگیرد.
حالت‌های مختلف حمل به روش fob
در برخی مواقع ممکن است که حمل کالا با فوب، جزئیاتی داشته باشد و در شرایط کلی تغییراتی را ایجاد کند. البته این تغییرات در بارنامه و پیش فاکتور ذکر خواهند شد. برای مثال:
- Fob origin ,freight prepaid: فروشنده هزینه حمل کالا را پرداخته و بیمه کالا بر عهده خریدار می‌باشد.
- Freight origin ,freight collect: یعنی خریدار کلیه هزینه‌های حمل و نقل و بیمه را از مبدا تا مقصد پرداخت می‌کند.
- Fob origin ,freight prepaid & and charged back: فروشنده در این حالت هزینه حمل را پرداخت نمی‌کند اما هزینه آن را فاکتور کرده و روی کالا اعمال می‌کند؛ در نتیجه خریدار هزینه حمل را با فاکتور فروش می‌پردازد. در این حالت بیمه کالا بر عهده فروشنده می‌باشد.
- Fob destination ,freight prepaid: در این حالت فروشنده تمام هزینه‌های حمل و نقل و بیمه کالا را از مبدا تا مقصد، پرداخت خواهد کرد.
- Fob destination ,freight collect: در ان حالت خریدار هزینه‌های مربوط به حمل و نقل را در زمان تحویل کالا پرداخت کرده و بیمه و مسئولیت حمل با فروشنده است.
- Fob destination ,freight collect ,and allowed: در این حالت خریدار هزینه حمل و نقل کالا را به فاکتور افزوده و خریدار موظف است تا آن را بپردازد. فروشنده نیز مسئولیت حمل کالا تا مقصد تعیین شده توسط خریدار را بر عهده دارد.
تفاوت cif و fob چیست؟
فرق cif و fob در این است که دقیقا چه کسی مسئولیت کالا را در طول حمل و نقل بر عهده می‌گیرد. در قاعده فوب، پس از بارگیری کالا در کشتی، فروشنده مسئولیتی در قبال ریسک و هزینه‌ها ندارد و تمام مسئولیت‌ها را به خریدار منتقل می‌کند. حال سوال اینجاست که fob بهتر است یا cif؟ توصیه ما به شما این است که از قاعده fob استفاده کنید. چرا که خریدار فرآیند حمل و نقل کالا را کنترل می‌کند و هزینه‌های آن به نسبت ارزان‌تر است. در حالی که در حمل و نقل cif فروشنده وپیفه پرداخت هزینه‌های حمل و نقل را دارد و قطعا هزینه‌ها بالاتر خواهند رفت.
سخن پایانی
اصطلاح فوب یکی از توافق‌های بین المللی جهت حمل و نقل کالا است که مسئولیت خسارت، مفقودی و سایر آسیبهای کالا را برای خریدار و فروشنده مشخص می‌کند. در این بخش از مجله راهکار تجارت پایا، به بررسی نرخ فوب، وظایف خریدار و فروشنده در فوب، تفاوت fob و cif و انواع حالات مختلف آن پرداختیم. درصورتی که در این خصوص سوال یا تجربه‌ای دارید با ما در بخش نظرات در میان بگذارید.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله به پاسخ به پرتکرارترین سوالاتی که از کارشناسان ما پرسیدهاید می‌پردازیم:
۱-معنی fob چیست؟
Fob اصطلاحی است که در تجارت بین المللی کاربرد دارد و به معنای تحویل روی عرشه کشتی است. یعنی فروشنده بعد از انتقال بار به کشتی دیگر مسئولیتی در قبال هزینه‌ها و ریسک کالا ندارد.
۲-آیا در فوب، فروشنده باید کالا را بیمه کند؟
خیر. فروشنده هیچ گونه وظیفهای در رابطه با بیمه کالا در قاعده فوب ندارد.
۳-قائده فوب به نفع فروشنده است یا خریدار؟
وظایف و مسئولیتهای خریدار در قاعده فوب بیشتر از فروشنده است. در حالت کلی قاعده فوب به نفع فروشنده کالا است.
۴-fob بهتر است یا cif؟
قاعده fobبه مراتب بهتر از cif است و یکی از مهم ترین دلایل این برتری، کم تر بودن هزینه های fob نسبت به cif است.
