«کالای متروکه» یکی از اصطلاحات رایج در حوزه گمرکی است و برای کسانی که به‌تازگی وارد دنیای تجارت بین‌المللی شده‌اند، مفید است که با این اصطلاح و قوانین مرتبط با آن آشنا شوند. در واقع کالای متروکه به کالایی گفته می‌شود که مالک آن به هر دلیل برای ترخیص کالا به گمرک رجوع نکرده و یا در تحویل سندها و مدارک لازم تاخیر داشته است. در این مقاله، قصد داریم به‌طور جامع با مفهوم کالای متروکه در حوزه گمرکی آشنا شویم و همچنین به بررسی قوانین مرتبط با این مفهوم بپردازیم. همچنین، راهکارها و نکات مهمی که در فروش کالای متروکه نقش دارند و چگونگی جلوگیری از وقوع این موضوع، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
کالای متروکه چه کالایی است؟
کالای متروکه، کالایی است که صاحب بار جهت ترخیص آن در مهلت قانونی به گمرک مراجعه نکرده باشد یا اینکه در ارسال مدارک و اسناد مربوطه تاخیر داشته باشد. همچنین ممکن است به دلیل عدم وجود مجوزهای لازم، کالا به حالت متروکه در آمده باشد. در گمرک، هر کالای وارداتی باید مراحل ترخیص را طی کرده و صاحب کالا باید پس از ارائه مدارک و اسناد مورد نیاز، مراحل ترخیص را به پایان برساند.
اگر کالایی وارد گمرک شود ولی صاحب کالا پس از گذشت ۴ ماه اقدامات لازم برای ترخیص کالا را انجام ندهد، این کالا به عنوان «متروکه» شناخته می‌شود. در این صورت، اداره گمرک مختار به ضبط و فروش آن کالای متروکه می‌شود. قوانین مرتبط با کالای متروکه برای هر نوع کالا ممکن است متفاوت باشد ولی به‌طور کلی، برای کالاهایی که به‌صورت هوایی وارد می‌شوند، اگر پس از گذشت دو ماه از زمان صدور اولین قبض انبار، اقدامات ترخیصی انجام نشود، آن کالا به‌عنوان متروکه شناخته می‌شود. این مهلت برای کالاهای وارد شده از طریق دیگر اماکن گمرکی مانند گمرک‌های زمینی و دریایی به ۴ ماه افزایش می‌یابد.
دلایل متروکه شدن کالاهای وارداتی
متروکه شدن کالاها در گمرک میتواند به‌دلیل عدم ارائه اسناد، عدم اخذ مجوز، نداشتن منابع مالی و در نهایت عدم مراجعه صاحبان کالا به گمرک و عدم انجام ترخیص کالا اتفاق بیافتد. در ادامه به شرح کامل این موارد پرداخته‌ایم:
۱. عدم ارائه اسناد کامل یا تاخیر در ارسال مدارک لازم:
صاحبان کالا ممکن است اسناد و مدارک لازم برای ترخیص کالا را به‌صورت کامل ارائه نکرده یا اطلاعات نادرستی ارائه کنند که باعث تاخیر در ترخیص و در نهایت متروکه شدن کالاها می‌شود.
۲. عدم اخذ مجوز واردات یا عدم تایید بهداشت و استاندارد:
برخی از کالاها نیاز به اخذ مجوزهای خاصی از سازمان‌ها و مراجع ذی‌صلاح دارند. اگر صاحب کالا اقدامات لازم برای گرفتن این مجوزها را انجام ندهد، ترخیص کالا ممکن است انجام نشده و کالاها متروکه شوند.
برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید مقاله مجوز های لازم برای واردات و ترخیص کالا را مطالعه فرمایید.
۳. نداشتن منابع مالی و کمبود نقدینگی صاحبان بار:
عدم توانایی صاحبان کالا در پرداخت هزینه‌های مربوط به ترخیص نیز میتواند باعث تاخیر و در نهایت متروکه شدن کالاها شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد هزینه های مربوط به ترخیص می توانید مقاله هزینه های ترخیص کالا و گمرکی را مطالعه فرمایید.
چگونه از متروکه شدن جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از متروکه شدن کالا در گمرک، می‌توانید اقداماتی را انجام دهید. از این اقدامات می‌توان به آشنایی با قوانین و مقررات، برنامه‌ریزی قبلی، استعلام هزینه‌های ترخیص، تهیه اسناد، پیگیری فرآیند، آموزش به کارکنان و مشاوره با متخصصان اشاره کرد. در ادامه به شرح تمامی این موارد خواهیم پرداخت:
۱. آشنایی با قوانین و مقررات:
اطمینان حاصل کنید که به‌طور کامل با قوانین و مقررات مرتبط با واردات و ترخیص کالاها آشنا هستید. این اطلاعات شامل الزامات اسناد، مجوزها و مراحل ترخیص است.
۲. برنامه‌ریزی قبلی:
قبل از حمل کالا، برنامه‌ریزی دقیق و کامل انجام دهید. از جمله این برنامه‌ریزی‌ها می‌توان به تهیه اسناد و مدارک مورد نیاز، دریافت مجوزها و تأیید هزینه‌های ترخیص اشاره کرد.
۳. استعلام هزینه ترخیص:
پیش از حمل کالا، هزینه ترخیص را از گمرک یا شرکت‌های ترخیص معتبر استعلام کنید تا هزینه‌های مربوط به ترخیص کالا را به‌دقت محاسبه کنید و آمادگی انجام این فرآیند را داشته باشید.
۴. تهیه اسناد کامل:
اطمینان حاصل کنید که تمامی اسناد و مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا به‌صورت کامل و صحیح تهیه شده باشند.
۵. پیگیری فرآیند ترخیص:
فرآیند ترخیص کالا را به‌دقت پیگیری کنید و به موقع اقدامات لازم را انجام دهید. در صورت وجود مشکلات یا تاخیرها، سریعاً اقدام به رفع آن‌ها کنید.
۶. آموزش به مدیران و کارکنان:
در صورتی که تازه به تجارت بین‌المللی وارد شده‌اید، مدیران و کارکنان خود را نیز در زمینه قوانین گمرکی و اقدامات ترخیص کالاها آموزش دهید.
۷. مشاوره با متخصصان:
در صورت نیاز، با مشاوران گمرکی یا افرادی که تجربه کار در گمرک را دارند مشورت کنید تا از نکات و توصیه‌های آن‌ها بهره‌مند شوید.
با اجرای این اقدامات، می‌توانید احتمال متروکه شدن کالاهای وارداتی خود در گمرک را به حداقل برسانید و فرآیند ترخیص را به‌طور صحیح و بهینه انجام دهید.
زمان متروکه شدن کالا در گمرک
از تاریخ قبض انبار برای واردات و صادرات و یا ترانزیت بیشترین زمان توقف کالا در گمرک ۴ ماه خواهد بود. در صورت عدم مراجعه جهت انجام تشریفات گمرکی، بار متروکه محسوب خواهد شد. موسسات تولیدی شامل بازه زمانی ۴ ماهه نمی‌شوند. در محموله‌های هوایی حداکثر زمان متروکه شدن بار ۷۰ روز از تاریخ ورود بار به گمرک است.
آیا امکان تمدید زمان ترخیص کالاهای متروکه وجود دارد؟
همان‌طور که ذکر شد، اگر کالا پس از ۴ ماه در گمرک‌های زمینی و دریایی و ۲ ماه در گمرک‌های فرودگاهی نگهداری شود و اقدامات مرتبط با ترخیص کالا توسط صاحب آن انجام نشود، کالا به‌عنوان «متروکه» شناخته می‌شود.
صاحب کالا میتواند با ارائه یک تقاضای کتبی و دلایل موجه، از گمرک مهلت تمدید ترخیص کالا را درخواست کند. مدت زمان تمدید برای کالاهای متروکه در گمرک‌های زمینی و دریایی ۴ ماه و در گمرک‌های فرودگاهی ۲ ماه است. البته این زمان ممکن است توسط گمرک تغییر داده شود.
بار متروکه میتواند از سه راه به فروش برسد:
- مزایده کتبی بار
- حراج کالا
- خرده فروشی بار
ممکن است این سوال ایجاد شود که کالاهای ضبط شده توسط چه نهادی به فروش می‌رسند. وظیفه فروش بارهای متروکه بر عهده سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی است. این سازمان به عنوان مسئول فروش کالای متروکه و کالای ضبطی در گمرک، مسئولیت فروش بار را بر عهده خواهد داشت. هزینه‌های مرتبط با فروش به‌عهده گمرک نیست و پس از کسر هزینه‌های مختلف، مبلغ باقی‌مانده به صاحب کالا پرداخت می‌شود.
مراحل فروش بار متروکه به چه صورت است ؟
گمرک، بعد از کسر هزینه‌های گمرکی (شامل حمل و بیمه و هزینه‌هایی که به ورود قطعی آن بار تعلق می‌گیرد)، مابقی مبلغ را سپرده می‌کند. صاحب کالا میتواند ظرف مدت دو سال با ارائه اسناد لازم، برای دریافت آن به گمرک مراجعه کند. در مزایده بار متروکه خود صاحب اصلی نیز امکان حضور را دارد اما اولویتی ندارد.
اگر کالای متروکه ممنوعه باشد، چه رخ می دهد؟
در صورتی که کالای متروکه از نوع ممنوعه باشد، گمرک اقدامات لازم را انجام داده و اطلاعات مرتبط را به صاحب کالا یا آورنده اعلام می‌کند. صاحب کالا میتواند در صورت اعتراض، به مراجع قضائی مراجعه کرده و ادله خود را ارائه دهد تا در مورد ضبط کالا تصمیم‌گیری شود.
برای اطلاعات بیشتر می توانید مقاله اصطلاحات گمرکی را در این زمینه مطالعه فرمایید.
