دیسپچ چیست؟

در دنیای پویای تجارت بین‌المللی و حمل‌ونقل، آشنایی با اصطلاحات تخصصی برای تسهیل ارتباطات، درک دقیق تعهدات و پیشبرد روان عملیات بسیار اهمیت دارند. از پیچیدگی‌های قراردادهای حمل دریایی گرفته تا ظرافت‌های لجستیک زمینی و هوایی، آشنایی با این واژگان برای همه فعالان این حوزه از بازرگانان و صاحبان کالا گرفته تا شرکت‌های حمل‌ونقل و متصدیان بنادر، امری اجتناب‌ناپذیر است.

یکی از مهم‌ترین این اصطلاحات که تأثیر مستقیمی بر زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل دارد، “دیسپچ” (Dispatch) است که به‌خصوص در فرایند حمل‌ونقل دریایی نقش کلیدی در بهینه‌سازی زمان و هزینه‌ها دارد.

این اصطلاح به‌خصوص در حمل‌ونقل دریایی، از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و در کنار مفاهیمی همچون “دموراژ” (Demurrage)، چارچوب هزینه‌ای و زمانی عملیات بارگیری و تخلیه را تعیین می‌کند. درک دقیق مفهوم دیسپچ و تمایز آن با دموراژ، برای جلوگیری از اختلافات و بهینه‌سازی عملکرد در زنجیره تأمین بین‌المللی یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید به آن توجه کنید.

مفهوم دیسپچ در بازرگانی

دیسپچ پاداش مالی است که در صورت تخلیه یا بارگیری کالا زودتر از موعد مقرر در قرارداد به طرف مقابل که پرداخت می‌شود. این پاداش مالی درصورتی‌که عملیات بارگیری یا فرایند تخلیه کالا از وسیله حمل (کشتی، کامیون، واگن و غیره) زودتر از زمان توافق شده در قرارداد حمل یا اجاره به پایان برسد از طرف ارائه‌دهنده خدمات حمل مانند صاحب کشتی، شرکت کشتیرانی یا اپراتور ترمینال به طرف مقابل مانند اجاره‌کننده کشتی یا صاحب کالا داده می‌شود.

دیسپچ به‌عنوان یک مشوق باعث تسریع عملیات، کاهش زمان توقف کشتی یا کانتینر و درنتیجه بهینه‌سازی هزینه‌های حمل می‌شود. میزان دیسپچ بر اساس زمان صرفه‌جویی‌شده و طبق توافق قراردادی محاسبه خواهد شد. این نرخ را می‌توان به‌صورت مبلغی ثابت برای هر روز یا هر ساعت که صرفه‌جویی شده، تعیین کرد.

هدف از این سازوکار، کاهش زمان توقف وسیله حمل در مبدأ و مقصد بوده که به نفع هر دو طرف معامله است. برای ارائه‌دهنده خدمات حمل، کاهش زمان توقف به منزله بهینه‌سازی استفاده از دارایی‌ها و امکان انجام سفرهای بیشتر در یک بازه زمانی مشخص است. برای طرف مقابل کاهش هزینه‌های جانبی و تسریع در دسترسی به کالاهایش را ممکن می‌کند.

کاربرد دیسپچ در حمل و نقل و بازرگانی

کاربرد اصلی دیسپچ در صنعت حمل‌ونقل و بازرگانی، ایجاد انگیزه برای تسریع فرایندهای حیاتی بارگیری و تخلیه است که منجر به کاهش زمان توقف کشتی یا کانتینر در بنادر و ترمینال‌ها می‌شود و درعین‌حال  به طور مستقیم بر کاهش هزینه‌های عملیاتی برای مالک وسیله حمل نیز تأثیرگذار است؛ چرا که با بهینه‌سازی زمان استفاده از شناور یا تجهیزات، امکان انجام سفرهای بیشتر یا استفاده مجدد سریع‌تر از آن‌ها فراهم می‌گردد.

به‌طورکلی کاربرد دیسپچ عبارت‌اند از:

• ایجاد انگیزه برای تسریع عملیات بارگیری و تخلیه
• کاهش زمان توقف
• بهینه‌سازی هزینه‌ها برای ارائه‌دهنده خدمات
• بهبود جریان کالا
• ایجاد روابط بهتر

تفاوت دیسپچ و دموراژ چیست؟

در مقابل مفهوم دیسپچ، اصطلاح دموراژ (Demurrage) قرار دارد. درحالی‌که دیسپچ به‌عنوان یک پاداش برای عملکرد سریع‌تر است، دموراژ جریمه‌ای است که در صورت تأخیر در انجام عملیات تخلیه کالا از وسیله حمل یا تأخیر در بازگرداندن کانتینر در بازه زمانی تعیین شده در قرارداد است که از سوی طرف مسئول تأخیر باید پرداخت شود.

دیسپچ به‌عنوان مشوق سرعت و دموراژ به عنوان اهرم جلوگیری از تأخیر، اصطلاحاتی هستند که مکانیزم مهمی را در مدیریت زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی فعال می‌کنند.

برای مثال  فرض کنید کالایی را برای واردات به ایران خریداری کرده‌اید و از کانتینر برای حمل آن استفاده می‌کنید. اگر پس از تخلیه کالا در بازگرداندن کانتینر تأخیر کنید، مالک کانتینر شما را جریمه می‌کند که این هزینه به دموراژ معروف است.

برای وضوح بیشتر، تفاوت این دو اصطلاح در جدول زیر خلاصه شده است:

برای جلوگیری از بروز هرگونه مشکل، بهتر است که تعرفه‌های مربوط به پاداش دیسپچ یا جریمه دموراژ باید به‌صراحت در قرارداد ذکر شوند.