بارنامه دریایی چیست؟
بارنامه دریایی یکی از اصلی‌ترین و مهم ترین اسناد تجاری و حقوقی در حمل و نقل دریایی است که هرگاه شرکت های اجاره دهنده کشتی و صاحب بار (یک شرکت یا فرد) برای حمل بار از یک ساحل به ساحل دیگر توافق کنند، صادر می‌گردد. برگه ای که تحت عنوان بارنامه دریایی به مشتری داده می شود، شامل اطلاعاتی نظیر مقدار هزینه حمل، نوع کالا، وزن کالا، مبدا انتقال کالا، مقصد دریافت کالا و شرایط وضع شده بین فورواردر و مشتری می شود.
انواع بارنامه دریایی
بارنامه های دریایی انواع مختلفی دارد که معمولا توسط صاحب کشتی یا شرکت باربری صادر می شود. هر یک از این بارنامه های دریایی ویژگی‌ها و نقش‌های مختلفی در حمل و نقل بار از یک اسکله به اسکله دیگر دارند. بارنامه دریایی، چارتر، سراسری، مرکب فیاتا، غیر مخدوش، مخدوش، ترانشیپ و بیات از جمله بارنامه ها می‌باشد. در ادامه به هر یک از این بارنامه ها به طور کامل می‌پردازیم.
بارنامه مستقیم
این نوع بارنامه که از سوی صاحب کشتی صادر می شود، نشان دهنده ی این است که کالا به صورت مستقیم و توسط کشتی به اسکله ی مقصد رسیده و از ابتدای مسیر تا انتها، وسیله ی حمل تغییر نکرده است .
بارنامه چارتر
بارنامه چارتر یا دربست مختص به زمانی است که کشتی یا وسیله ی نقلیه توسط شخص یا شرکت صاحب بار به طور کامل اجاره شده و هیچ کالای متفرقه ای اجازه ی بارگیری در آن کشتی را ندارد .
بارنامه سراسری
در برخی شرایط برای حمل یک محموله از مبدا به مقصد نهایی، نیاز به استفاده بیش از یک نوع روش حمل و نقل می شود. این نوع بارنامه زمانی صادر می شود که حداقل دو نوع روش حمل و نقل برای حمل محموله نیاز باشد. لازم به ذکر است که این نوع بارنامه قابل معامله می باشد .
بارنامه حمل مرکب فیاتا
بارنامه حمل مرکب یا فیاتا سندی است مورد تایید اتاق بازرگانی بین المللی که شامل اطلاعات مربوط به خدمه و عاملین شرکت حمل و نقل و مشخص کردن مسئولیت های آن ها در برابر محموله کشتی است . این نوع از بارنامه، سندی است مبنی بر حمل و تحویل کالا که قابل معامله و انتقال نیز می باشد.
بارنامه دریایی غیر مخدوش
بارنامه تمیز، غیر مخدوش یا بدون قید و شرط مختص به زمانی است که در سند بارنامه، بندی مبنی بر معیوب بودن کالا یا بسته بندی آن کالا ضمیمه و یادداشت نشده باشد. البته در بارنامه باید این شروط ذکر شود. در غیر این صورت ارزش و اعتبار خود را از دست می دهد.
بارنامه دریایی مخدوش
در این نوع بارنامه که مورد مقبول تمام ارگان‌های حقوقی و بانک‌ها است، بند های آن مخالف سند غیر مخدوش است. در این سند به طور صریح به معیوب بودن یا نبودن کالا اشاره شده است. تمام شرکت های حمل و نقل بین المللی باید این بند را در بارنامه ها قید کنند .
بارنامه دریایی ترانشیپ
طبق این بارنامه باید محموله تجاری تنها از راه دریایی و توسط کشتی معینی جا به جا شود. این بارنامه در برخی موارد به بارنامه ی مستقیم شباهت دارد و تنها تفاوت آن در این است که باید همه ی نقاطی که کشتی در آن توقف کرده است، مشخص شود.
بارنامه دریایی بیات
به بارنامه ی بیات، کهنه و یا قدیمی نیز گفته می شود. در زمانی که مدتی از حرکت کشتی به سمت مقصد گذشته باشد و از حد قانونی رد شده باشد این بارنامه صادر می شود و لازم به ذکر است که این سند فاقد اعتبار است و قابل ارائه به بانک نیست.
کاربرد های بارنامه دریایی
بارنامه ی دریایی به سبب اطلاعات درج شده در آن، سند معتبر و قابل قبول از سوی افراد است به همین علت از بارنامه ی دریایی در موقعیت های مختلف استفاده های بی شماری می شود. برخی از کاربرد های این سند به شرح زیر است .
- بارنامه ها نقش برگه ی تعهدنامه را برای حمل کالا ایفا می کنند.
- در بارنامه ای که توسط طرفین قرارداد تایید می شود به مواردی همچون خسارت یا آسیب کالا نیز اشاره می شود.
- در این سند شرایط حمل و نقل، پرداخت و مدت زمان ارسال مشخص می شود.
- بارنامه دریایی قابل معامله است و قابلیت خرید و فروش آن وجود دارد.
بارنامه دریایی الکترونیکی
با پیشرفت تکنولوژی و دسترسی افراد به اینترنت، بارنامه های الکترونیکی جایگزین بارنامه های کاغذی شده است . بارنامه ی الکترونیکی در واقع نوعی سندی الکترونیکی محسوب می شود که حاوی کد رهگیری است که به وسیله این کد می توان مراحل حمل کالا را توسط مراکز نظارتی کنترل و ردیابی کرد. این روش علاوه بر صرفه جویی در هزینه های صدور بارنامه و همچنین اتلاف وقت مزایای زیادی از جمله امنیت بیشتر و جلوگیری از سواستفاده و کلاهبرداری دارد.
اصطلاحات کاربردی در بارنامه دریایی
در صنعت حمل و نقل دریایی اصطلاحاتی به کار برده می شود که دانستن آن ها به افراد مشغول در این صنعت کمک بسیاری می کند . برای آنکه با بارنامه دریایی بیشتر آشنا شوید و هنگام مواجهه با آن هیچ ابهامی برایتان وجود نداشته باشد، بهتر است با اصطلاحات این اسناد آشنا شوید. دیسپاچ، ظرفیت بارگیری، ظرفیت ناخالص کشتی، فاص و فوب از اصلاحات مهمی است که باید بدانید. در ادامه به طور کامل با هر یک از آنها آشنایی کامل پیدا خواهید کرد.
دیسپاچ
درصورتی که مسئول حمل و نقل، بتواند محموله را در زودتر از زمان مقرر شده در بارنامه به مقصد برساند، مشمول پاداش می شود . البته این مورد باید در قرارداد ثبت شده باشد و مورد تایید طرفین باشد.
ظرفیت بارگیری
یکی از مواردی که در بارنامه ی دریایی ذکر می شود و اهمیت بسیاری دارد میزان ظرفیت بارگیری کشتی است . هر کشتی ظرفیت مشخصی دارد و می‌تواند به صورت محدود و براساس واحد تن بارگیری کند. هیچ شرکت و نهادی نیز اجازه ندارد تا بیش از ظرفیت کشتی بارگیری کند. اگر این اتفاق رخ دهد، قطعا جریمه‌ای برای افراد و شرکت‌های خاطی لحاظ خواهد شد.
ظرفیت ناخالص کشتی
ظرفیت ناخالص کشتی شامل، تمام ظرفیت داخلی کشتی می باشد. فضاهایی همچون عرشه، کابین مسافران و خدمه، موتورخانه، انبار و ….
فاس
اصطلاح فاس یا تحویل در کنار کشتی در زمانی به کار برده می شود که مسئول حمل و نقل ، بار را از صاحب بار در کنار کشتی تحویل بگیرد.
فوب
فوب یا تحویل در عرشه ی کشتی مربوط به زمانی است که بار در مبدا مشخص شده و در عرشه ی کشتی بارگیری شود و از آن زمان به بعد تمام مسئولیت محموله، بر عهده ی شرکت حمل و نقل می باشد. لازم است طرفین قرارداد در بارنامه این بند را ذکر کنند تا شرکت حمل و نقل از آن باخبر باشد و کسی متحمل ضررو زیان مالی نشود.
سخن پایانی
در پایان، بارنامه دریایی به عنوان سندی برای شناسایی بار و تعیین شرایط حمل و نقل بسیار مهم است. استفاده از بارنامه دریایی در حمل و نقل بار، مسئولیت هر دو طرف را به درستی تعیین کرده و به وضوح حقوق و وظایف آنها را مشخص می‌کند . بدون بارنامه، فرایند حمل و نقل دریایی هیچگونه اعتباری ندارد، بنابراین لازم است در هنگام عقد قرارداد تمام نکات مهم و ضروری را در آن به طور کامل ذکر کنید تا از بروز هرگونه حادثه جلوگیری شود .
