تعریف حمل و نقل ریلی چیست؟
حمل و نقل ریلی یا حمل و نقل قطاری که گاهی از اصطلاح Railroad هم برای آن استفاده می‌شود قدمتی بسیار قدیمی دارد. اولین خطوط برای انتقال مسافر/ کالا در قرن ۱۷ در انگلستان ساخته شد. پس خط آهن دارتموث – بیرمنگام نوبت به افتتاح خط ریلی در بالتیمور امریکا به الیکت است که در سال ۱۸۳۰ افتتاح شد. خطوط ریلی از دو ریل موازی از جنس فولاد ساخته شده که به آن‌ها تراورس گفته می‌شود و بخش بزرگی از مسیر را تشکیل می‌دهند. در کشور امریکا از اصطلاح «freight car» برای حمل و نقل ریلی (باربری) استفاده می‌شود.
حمل‌ونقل ریلی به عنوان بخشی از زنجیره لجستیک تجارت بین‌الملل رشد اقتصادی کشورها را تسهیل می‌کند و از دو جزء اصلی تشکیل شده است. هر دو جزء سیستم برای به مقصد رساندن موفق بار لازم است که به صورت هماهنگ با یکدیگر کار کنند. آن قسمتی که حرکت می‌کند (لوکوموتیو یا واگن) و آن‌هایی که ثابت هستند (ریل‌ها و ساختمان‌های فرعی مربوط) همگی نقش خود را در حمل و نقل ریلی بین المللی ایفا می‌کنند. حمل و نقل ریلی یکی از ایمن‌ترین روش‌های ارسال کالا است اما با این وجود خالی از خطر هم نیست. قطار وسیله‌ای سنگینی است که برای متوقف شدن به مسافت زیادی احتیاج دارد؛ قطار ممکن است در مسیر از ریل خارج شود و یا با قطار دیگری تصادف کند.
مزیت‌های استفاده از حمل و نقل ریلی چیست؟
حمل و نقل ریلی بین المللی مزیت‌های زیادی در مقایسه با سایر شیوه‌های حمل کالا در عرصه تجارت جهانی دارد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.
- هزینه پایین‌تر
- سرعت حمل‌ونقل بالا
- ایمنی بالاتر در حمل کالا
- امکان حمل کالاهای حجیم
- آلودگی محیط زیستی پایین
با توجه به تمام مزیت‌های ذکر شده حمل‌ونقل ریلی یکی از اساسی‌ترین روش‌های ارسال بار است که کشورهای زیادی برای انتقال محموله‌ها از آن استفاده می‌کنند.
۱. حفظ محیط زیست با استفاده از حمل‌ونقل ریلی
حمل و نقل ریلی در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل بین المللی کمترین میزان آلودگی زیست محیطی را به همراه دارد. استفاده از راه‌آهن برای حمل کالا با کاهش مصرف سوخت آلودگی محیطی کمتری به وجود می‌آورد و به کاهش انباشت زباله در محیط زیست کمک می‌کند. همچنین قطارهای باری توانایی حمل میزان زیادی بار را دارند که به نوبه خود در کاهش میزان کامیون‌ها و خودروهای حمل بار در جاده‌ها موثر است.
۲. سرعت حمل و نقل بالا در حمل و نقل ریلی کالا
حمل و نقل ریلی در مقایسه با سایر روش‌های حمل بار از سرعت انتقال کالای قابل قبولی برخوردار است. در ریل قطار خبری از ترافیک‌های جاده‌ای و تاخیر در حرکت به خاطر شرایط نامساعد جوی وجود ندارد و قطارها طبق برنامه حرکت منظم خود رفت‌وآمد می‌کنند. قطارهای باری عادی و سریع‌السیر می‌توانند با میانگین سرعتی نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت کنند.
معایب استفاده از حمل و نقل ریلی چیست؟
با وجود تمام مزایای گفته شده در مورد روش حمل و نقل ریلی می‌دانیم که هیچ روش انتقالی بدون ایراد و مشکل نیست و در ادامه به تعدادی از معایب استفاده از این روش پرطرفدار پرداخته می‌شود.
- نیاز به توسعه زیرساخت
- انتشار نویز و ایجاد آلودگی صوتی
- انعطاف‌پذیری محدود در جدول زمانی حرکت قطار
یک قطار باری برای حرکت خود به برنامه زمانی پایبند است و نمی‌تواند با توجه به صلاحدید خود حرکت کند تا بار غیرمنتظره‌ای را (برخلاف کامیون باری) تحویل دهد. نویز قطار به ویژه برای ساکنین محله‌های نزدیک به ریل راه‌آهن مشکل‌ساز است و آن‌ها در طول شبانه‌روز بارها صدای حرکت قطار را می‌شنود.
آشنایی با تعرفه و هزینه حمل و نقل ریلی
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های حمل و نقل ریلی هزینه تمام شده آن است. قطارهای باری توانایی حمل چند صد تن کالا را در یک قطار دارند و به همین دلیل هزینه پرداختی برای بازرگانان بسیار جذاب خواهد بود. بار حمل شده بیشتر هزینه هر قطار کیلومتر (per train-kilometre) را پایین‌تر می‌آورد و همیشه شرایط قابل مذاکره‌ای برای بازرگانان و تجاری که تجارت دائمی از طریق راه‌آهن کشور انجام می‌دهند در نظر گرفته شده است. تعرفه و هزینه حمل و نقل ریلی با توجه به عوامل مختلفی تعیین می‌شود.
- نوع بار
- نوع قطار
- فاصله مسیر
- شرایط مسیر
شرکت‌های حمل و نقل ریلی تعرفه‌های ثابتی برای تعیین هزینه حمل بار دارند که با توجه به عوامل مختلف شامل نوع بار، نوع قطار، شرایط مسیر، نوع خدمات مورد نیاز برای انتقال کالا متغیر است. در مقایسه با سایر روش‌های حمل و نقل کالا (مانند روش هوایی یا جاده‌ای) انتقال بار ریلی هزینه کمتری دارد و انتخاب آن یک گزینه مقرون به صرفه برای تجار و بازرگانان محسوب می‌شود.
۱. نقش نوع بار در تعیین هزینه حمل و نقل ریلی
نوع بار یکی از عوامل تاثیرگذار در تعیین هزینه حمل و نقل ریلی محسوب می‌شود؛ به‌طورکلی بارهای سبک و کم‌حجم هزینه کم‌تر و بارهای سنگین و پرحجم هزینه حمل بالاتری خواهند داشت. برای حمل بارهای حجیم ممکن است به تجهیزات بارگیری و تخلیه خاصی احتیاج باشد که هزینه تمام شده حمل کالا را بیشتر می‌کند. همچنین حمل برخی از مواد خطرناک مانند مواد شیمایی یا قابل انفجار قوانین و مقررات خاصی دارد که در تعیین قیمت نهایی حمل بار تاثیرگذار است.
۲. نقش فاصله و مسیر در تعیین هزینه حمل‌ونقل ریلی
تعیین هزینه در حمل‌ونقل ریلی به فاصله بین مبدا و مقصد بستگی دارد؛ هر چه این فاصله بیشتر باشد تعرفه حمل کالا از طریق قطار بالاتر می‌رود.
شرایط مسیر و نوع خدماتی که برای حمل بهتر بار ارائه می‌شود در قیمت نهایی هزینه حمل تاثیرگذار است. شرایط مسیر و سختی آن را تعداد و نوع تونل‌های موجود در مسیر، تعداد پل‌ها و توقف‌هایی که در مسیر وجود دارد تعیین می‌کند.
مدارک مورد نیاز برای استفاده از حمل و نقل ریلی کالا
مدارک و مجوزهای لازم برای انتقال کالا در روش حمل و نقل ریلی با توجه به نوع بار و شرایط مورد نیاز برای حمل‌ونقل یک کالا می‌تواند متفاوت باشد. برخی از متداول‌ترین مدارک لازم برای حمل‌ونقل ریلی در ادامه ذکر شده است.
- بیمه باربری
- اظهار نامه گمرکی بار
- مجوز انتقال بار
- مجوز حمل و نقل کالا
- مدارک مربوط به محتویات بار
با توجه به گمرک کشور مبدا و مقصد ممکن است علاوه‌بر مدارک بالا به تعداد مجوزهای بیشتری برای ترخیص کالا احتیاج باشد که مشورت با مشاوره بازرگانی می‌تواند تجار را در مسیر درست راهنمایی کند.
مجوزهای لازم برای حمل کالای خاص از طریق حمل‌ونقل ریلی
کالاهای مختلفی از طریق راه‌آهن در سراسر دنیا منتقل می‌شوند که هر کدام شرایط منحصر به فردی دارند. به همین دلیل مدارک و مجوزهای لازم برای حمل‌ونقل ریلی با توجه به نوع بار تعیین می‌شود و تعدادی از آن‌ها در جدول زیر قابل مشاهده است.
| نوع بار | نوع مدرک مورد نیاز |
| بارهای خطرناک | مجوز وزارت کشور |
| بارهای ارزشمند | سند مالکیت + بیمه‌نامه |
| بارهای فرسوده | مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت |
| بارهای زنده | مجوز از وزارت جهاد کشاورزی |
همچنین برای حمل برخی از کالاهای حجیم که به دلیل وزن یا اندازه بار نیاز به استفاده از تجهیزات خاصی وجود دارد به مجوز حمل و نقل با تجهیزات خاص (مانند آسانسور بار) احتیاج است. بهتر است برای کسب اطلاعات دقیق‌تر از مجوزهای لازم برای حمل و نقل ریلی از مشاوران معتبر راهکار تجارت پایا کمک گرفته شود.
کلام پایانی در مورد حمل‌ونقل ریلی
حمل و نقل ریلی یکی از کلیدی‌ترین روش‌های حمل مسافر یا کالا از اواسط قرن ۱۹ تا به امروز است. با وجود تغییر فناوری زیرساخت‌های جاده‌ای باز هم حمل‌ونقل ریلی به عنوان یکی از پاک‌ترین و ایمن‌ترین راه‌های انتقال کالا توانسته جایگاه خود را در بین انواع روش‌های حمل‌ونقل کالا حفظ کند. با توجه به مزیت‌های ذکر شده برای استفاده از حمل و نقل ریلی می‌توان گفت که این روش یکی از بهترین روش‌ها برای انتقال بار است. استفاده از حمل و نقل ریلی بین المللی راهی مطمئن برای مستقل شدن از قیمت سوخت، ترافیک‌های جاده‌ای و ایجاد دود و آلودگی زیست محیطی است. این روش پاک حمل و نقل روشی ایمن و کارآمد است که باعث شده تا شرکت‌های زیادی برای انجام مبادلات و داد و ستدهای تجاری خود از آن استفاده کنند. تجار و بازرگانان با استفاده از ریل راه‌آهن تا جای ممکن ردپای زیست‌محیطی خود را کاهش داده و با وجود انعطاف‌ناپذیری قطارهای باری همچنان روی آن به عنوان یکی از روش‌های کاربردی برای رساندن انواع بار به مقصد حساب می‌کنند.
پرتکرارترین پرسش‌ها در مورد حمل و نقل ریلی
- کدام بارها می‌تواند از طریق حمل و نقل ریلی حمل شود؟
انواع کالاها از قبیل فلزات، مواد شیمایی، بارهای زنده، ماشین‌آلات، وسایل نقلیه و مواد اولیه خطرناک می‌توانند از طریق راه‌آهن حمل شوند.
- مزیت‌های استفاده از حمل و نقل ریلی چیست؟
راه‌آهن به عنوان یک روش حمل‌ونقل پایدار آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد می‌کند و همچنین به دلیل ظرفیت بار بیشتر، هزینه مقرون‌به‌صرفه و خطر تصادف پایین توسط شرکت‌های بازرگانی زیادی برای انتقال کالا استفاده می‌شود.
- معایب استفاده از حمل و نقل ریلی چیست؟
الزامات قانونی، نیاز به تجهیزات فنی متنوع، نیاز به تعمیر زیرساخت‌های فرسوده و برنامه زمانی انعطاف‌ناپذیر از معایب استفاده از روش حمل و نقل ریلی است.
- چگونه می‌توان از حمل و نقل ریلی استفاده کرد؟
استفاده از حمل و نقل ریلی از طریق آنلاین، حضور در ایستگاه‌های راه‌آهن، مراجعه به نمایندگی‌های فروش بلیط ریلی در سراسر کشور و یا تماس با شرکت‌های بازرگانی معتبر مانند راهکار تجارت پایا ممکن می‌شود.
